خانه های تاریخ: معرفی مرکز اسناد دیجیتالی مجمع ذخائر اسلامی
معرف: ططری،علی؛
(۶ صفحه – از ۹۰ تا ۹۵)
مرکز اسناد دیجیتالی مجمع ذخائر اسلامی، در سال ۱۳۸۳ تأسیس و راه اندازی شد. این مرکز نوپا، در آغاز به جهت احساس نیاز در کنار بخش نسخه های خطی و با عنوان «نسخه های خطی تک برگی» و «یا اوراق تاریخی کمتر از کتاب» شکل گرفت و به سرعت جایگاهی مستقل در مجمع ذخایر اسلامی یافت.
هدف مرکز اسناد مجمع ذخایر اسلامی، از ابتدای تأسیس، اطلاع رسانی اسناد بود، از این رو، تفاوت عمده آن با سایر مراکز اسنادی در این است که فقط به جمع آوری اسناد نمی پردازد؛ بلکه در مدت کوتاهی پس از و فهرست نویسی، اسناد را معرفی و ترجیحاً منتشر می کند.
اطلاع رسانی مرکز از چهار طریق انجام می شود:
۱ ـ تهیه فهارس دستنویس از اسناد؛
۲ ـ درج نمونه های اسناد بر روی سایت ذخایر؛
۳ ـ تهیه نسخه چاپ شده از کلیه اسناد دیجیتالی، و ارائه آن به صورت صحافی شده (به مانند کتاب) جهت استفاده مطالعه کنندگان حضوری؛
۴ ـ چاپ اسناد منتخب از مجموعه های مختلف (اطلاع رسانی همگانی).
بخش های مختلف مرکز اسناد
الف ـ عکسبرداری دیجیتالی از اسناد
کادر فنی و آموزش دیدۀ ذخایر اسلامی، برای عکسبرداری از اسناد، به کتابخانه های مختلف معرفی می شوند، اسناد از محل کتابخانه، موزه یا منزل شخصی آن خارج نمی شوند و صاحب اسناد از هر جهت مطمئن است که به اسناد وی ضرری نمی رسد.
عمده رسالت مجمع ذخایر اسلامی در این بخش، حفظ اسناد و اطلاع رسانی به نسل کنونی و آینده است، از این رو به اسنادی که کمتر در دسترس هستند توجه بیشتری معطوف می دارد. پس از عکسبرداری در محل، اسناد کنترل می شود و چنانچه نقصی موجود باشد، رفع می گردد. فهرست نویسی و شماره گذاری نیز در همین مرحله انجام می گیرد. سپس نسخه ای از تصویر دیجیتالی در اختیار صاحب کتابخانه و نسخه ای نیز در اختیار گرافیست مجمع قرار می گیرد. پس از فراهم آوری و سازماندهی اسناد برای چاپ، کلیه اسناد به صورت نسخۀ کتابی قابل مراجعه درمی آید.
ب ـ فهرست نویسی اسناد
اطلاعات مربوط به هر سند، در یک فرم ویژه درج می شود و اسناد و اوراق مربوطه به هر کتابخانه، به صورت مستقل صحافی می شود و به صورت کتاب در می آید. مراجع می تواند با مرور فهرست، مواردمورد نیاز را یادداشت و سپس به اسناد مراجعه کند. از برنامه های آتی مجمع، آن «است که کلیه این شناسه ها در بانک قرار می گیرد و مراجع بتواند حتی بدون تورق شناسنامه اسناد، بلافاصله بر سند موردنظر دسترسی یابد.
ج ـ بازخوانی
این قسمت مهم ترین بخش مرکز اسناد مجمع ذخایر با گروهی از متخصصین است. در این بخش پس از بازخوانی تمامی متن شناسنامه ای کامل دربارۀ وضعیت متن، و سجلات و خصوصیات سند تهیه می شود و موقعیت مهرها، امضاها و تمامی عبارات سند، حتی سجع مهرها نیز در آن مشخص می گردد.
در سال ۱۳۸۵، حدود یک هزار سند از اسناد موقوفات استان اصفهان بازخوانی شد و اکنون مجلات اولیه آن مرحله نهایی و سازماندهی چاپ را می گذرانند. روش بازخوانی اسناد در این مرکز، سبکی نوین و کارآمد است، که پس از انتشار مجموعه اسناد موقوفات اصفهان با رفع نواقص احتمالی، به سبکی ملی تبدیل خواهد شد.
بعضی از اسناد مورد مرافعه نیز به این مرکز احاله شده است که مجمع، بدون دخالت مرافعات و طرفین دعوا، صحت و سقم اسناد، مهرها و امضاها را بررسی کرده است.
د ـ آموزش نیروی انسانی
آموزش نیروی انسانی و تربیت نسل کنونی برای نهضتی ملی در امر اسناد کشور، که حامل بخشی بسیار عظیمی از تاریخ ناگفته و نانوشته این مرز و بوم است، ضرورتی است که انکار آن شایسته نیست. در مرکز اسناد ذخایر اسلامی، ابتدا محققان مرکز، در برنامه «مدرسه مخطوطات»، که از ابتکارات مجمع ذخایر اسلامی است، طی دورهای پنج ماهه به «آموزش بازخوانی مطالعه اسناد می پردازند و سپس دوره علمی مطالعه اسناد را آغاز می کنند.
مجمع ذخایر با یاری طلبیدن از متخصصان این حوزه، امیدوار است در سال آینده دامنه آموزش نیروی انسانی را گسترش دهد و از علاقه مندان با گرایش های مختلف در حوزه اسناد پذیرش نماید.
ه ـ انتشارات
۱ ـ چاپ اسناد منتخب
مجمع ذخایر، در پی رسالت اطلاع رسانی همگانی و به جهت درک ضرورت توجه به اسناد، به انتشار اسناد همت گمارده است.
تاکنون هفت مجموعه از اسناد بدین شرح به چاپ رسیده است:
ـ مجموعه اسناد، میرزا محمد کاظمینی ـ یزد، تألیف: سید جعفر حسینی اشکوری؛
ـ نامه های تاجران تألیف: سید صادق حسینی اشکوری؛
ـ مراسلات، تألیف: سید صادق حسینی اشکوری؛
ـ مجموعه اسناد افشین عاطفی ـ کاشان در دو جلد، تألیف: سید صادق حسینی اشکوری؛
ـ اسناد آشتیان، تألیف: صادق حضرتی آشتیانی؛
ـ اسناد مجتهدالزمان بیدگلی، تألیف: سید صادق حسینی اشکوری.
علاوه بر این مجموعه، مجموعه های ذیل مراحل آماده سازی یا چاپ را می گذرانند:
ـ اسناد رحمت آباد خوانسار؛
ـ اسناد کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان؛
ـ اسناد خاندان شاهمیری ـ تفرش؛
ـ اسناد اردکان؛
ـ اسنادمیبد.
مجمع ذخایر اسلامی امیدوار است، با یاری خداوند متعال، بتواند هر سال به طور منظم، حداقل پنج جلد کتاب به چاپ برساند. بنابراین، علاقه مندان می توانند هر دو ماه یکبار، منتظر چاپ یک اثر در زمینه اسناد باشند؛ هر چند مرکز تلاش می کند از برنامه زمان بندی شده جلوتر باشد. آخرین توضیح اینکه، حاصل تلاش مجموعۀ مرکز اسناد مجمع ذخایر اسلامی، در طول سه سال فعالیت، تدوین و اننتشار هفت جلد اسناد، تدوین و آمادهسازی بیش از ده جلد که تا سال آینده به زیور طبع آراسته می گردد و جمع آوری حدود سی هزار سند دیجیتالی است که از همه آنها توسط کادر مجمع، در کتابخانه ها و شهرهای مختلف، عکسبرداری شده است.
مجموعه این اسناد، از عصر صفوی تا عصر حاضر و اغلب مربوط به عهد قاجار در برمی گیرد و تنوع در خور توجهی دارد. و از اسناد تاریخی و سیاسی گرفته تا عقدنامه، دین نامه، صلحنامه، استشهادیه، نامه های اداری، قبض ها، نامه ها و خطوط گوناگون، قطعات هنری، وقف نامه و … را شامل می شود.
مجموعه اسناد منتشر شده در مرکز ذخایر اسلامی اشاره
مرکز ذخایر اسلامی، علاوه بر فعالیت های علمی در حوزه نسخه های خطی و دیجیتالی کردن اسناد و اوراق تاریخی، در حوزه چاپ آثار اسنادی و در دسترس قرار دادن اسناد و آثار متنوع و مهم برای پژوهش گران حوزه اسناد نیز، فعالیت دارد. چاپ و انتشار هفت جلد کتاب در موضوع «اسناد محلی» از جمله این فعالیت هاست. با توجه به این که اخیراً مطالعات «تاریخ محلی» در پژوهش های تاریخی جایگاه ویژه ای یافته است، ارائه این اسناد به محققان این حوزه، آنان را در دریافت نتایج علمی و جهت یابی صحیح فرضیه ها یاری می رساند.
هر چند، چاپ و انتشار اسناد به هر نحو ممکن و با هر بضاعت علمی، قابل تحسین و ستودنی است؛ اما چند نکته در این مورد، گفتنی به نظر می آید. از آنجا که برخی از اسناد ارائه شده در کتاب های مذکور، ناخوانا هستند، پس، چه مناسب می نمود که رونوشت اسناد به همراه تصاویر آنها به چاپ می رسید. همچنین، این اسناد با توالی زمانی و ترتیب تاریخی تنظیم نشده اند و گاه، چینش اسناد در بعضی کتاب ها از انسجام لازم برخوردار نیست. بدین معنی که اسناد به لحاظ موضوعی از یکدیگر تفکیک نشده اند.
حال، با توجه به مطالب مذکور، به معرفی مجموعه آثار اسنادی منتشر شده توسط مرکز ذخایر اسلامی می پردازیم.
♦فهرست نسخه های خطی و اسناد کتابخانه مجتهدالزمان بیدگلی
♦سید صادق اشکوری
♦مرکز ذخایر اسلامی، قم، ۱۳۸۵، چاپ اول، قطع وزیری،۲۷۶ صفحه
کتاب «فهرست نسخههای خطی و اسناد کتابخانه مجتهدالزمان بیدگلی» به کوشش سید صادق حسینی اشکوری بهسال ۱۳۸۵ در دو بخش نسخههای خطی و اسناد به زیور چاپ آراسته شده است. در بخش نخست این کتاب، ۴۰ نسخه خطی موجود در کتابخانه مجتهدالزمان بیدگلی معرفی شده است. بخش دوم که ۳۹۰ برگه سند را در خود جای داده است؛ از دو جهت موضوع و تاریخ، قابل بررسی است.
نگاه موضوعی
از جهت تنوع، این اسناد در بیش از بیست موضوع قابل دسته بندی هستند. از آن میان، صلحنامه ها و سپس اجارهنامه ها بیشترین موردرا به خود اختصاص داده اند. از موارد دیگر میتوان به رهن نامه، سند مالکیت، شرح حال، صلح نامه، عریضه، عقدنامه، نکاح نامه، وصیت نامه، وقف نامه، وکالت نامه، هبه نامه و …. اشاره کرد.
نگاه تاریخی
اما از نظر تاریخی، قدیمی ترین سند این مجموعه، مربوط به سال ۱۲۲۴ ه.ق و جدیدترین سند مربوط به سال ۱۳۹۷ ه.ق است.
به نکات بارز اسناد این اثر می توان بدین ترتیب اشاره کرد:
۱ ـ تنوع مهرها و خطوط اسناد: بسیاری از مهرها، علاوه بر شکل های زیبای هنری و سنتی و قوت خطاطی، مربوط به عالمان و دانشمندان دو سده گذشته؛ گوشه هایی از تاریخ اجتماعی ایران را می توان از میان این اسناد باز شناخت.
۲ ـ اسناد محلی (بیدگل ـ کاشان): اکثر این اسناد سندهایی است در مورد مسائل شرعی، قانونی، سیاسی و اجتماعی مردم در حوزه جغرافیایی بیدگل ـ کاشان، که بدون شک برای پژوهشگران قابل استفاده و استناد خواهد بود.
کتاب «اسناد کتابخانه مجتهدالزمان بیدگلی» به طور کلی شامل تصویر ۱۴۹ سند است و همچون دیگر آثار منتشر شده در حوزه اسناد مرکز ذخایر اسلامی، تصویر اسناد بدون رونوشت به چاپ رسیده است.
در پایان کتاب نیز هفت فهرست مجزا بدین مضمون درج شده است: ۱ ـ فهرست الفبایی ۲ ـ فهرست موضوعی ۳ ـ فهرست مؤلفان ۴ ـ فهرست اعلام و اشخاص ۵ ـ فهرست جاها و امکنه ۶ ـ فهرست کاتبان ۷- فهرست سجع مهرها
این فهرست ها از آن جهت که به سرعت موضوعات مورد جستجوی محققان را در اختیارشان قرار می دهند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
♦اسناد آشتیان
♦صادق حضرتی
♦با مقدمه سیدصادق حسینی اشکوری
♦مرکز ذخائر اسلامی، قم، ۱۳۸۵، چ اول، قطع وزیری، ۲۲۱ صفحه.
«اسناد آشتیان» یکی از مجموعه اسناد منتشر شده توسط مرکز ذخائراسلامی است که شامل تصویر ۱۶۲ برگ سند از «اسناد تاریخی» مکاتبات مربوط به حکمرانان عراق، بسطام، شاهرود، سمنان، اتابک اعظم، میرزا یوسف مستوفی الممالک، میرزا حسن مستوفی الممالک، نائبان محلی آشتیان، فراهان، رعایا و کدخدایان خلجستان، گرگان، افراد عادی و چند سند در مورد حضور قشون روس در ولایان عراق و نیز نمونه هایی از دست نوشته خط نویسان، میرزاها، ملاها و کاتبان محلی در زمینه تقسیم نامه، عقدنامه، وقف نامه، صلحنامۀ، بیع نامه و … است.
مجموعه اسناد مذکور، که برخی از چند مجموعه ی خانوادگی و خصوصی در آشتیان است، به دلیل ارائه ی برخی اسناد با ارزش به ویژه اسناد محلی آشتیان اهمیت فوق العاده ای دارد. قدیمی ترین سند ارائه شده «وقف نامه مرحوم درویش علی بیگ به سال ۱۰۷۰» قمری است. بدین ترتیب این اسناد مطالب تاریخی ارزشمندی از دوره زندیه تا پهلوی دوم را دربردارد.
تدوینگر این مجموعه، «هدف از تهیه و تنظیم آن را پاسداری از مواریث فرهنگی و ارزشمند گذشتگان و تیاکان و انتقال آن به آیندگان» می داند، تا در مورد استفاده پژوهشگران و علاقهمندان قرارگیرد.»
با توجه به مزایای بی شمار کتاب، همچون درج فهرست اعلام، اشخاص و مکان ها در پایان کتاب و ارزش علمی ـ پژوهشی اسناد آن در زمینه تاریخ محلی معاصر، یک مشکل عمده نیز در آن به چشم می خورد و آن، این که تصاویر تعدادی از اسناد ناخوانا هستند که لزوم درج رونوشت این گونه اسناد را نشان می دهد. همچنین، اگر در مقدمه، به گونه ای مفصل به معرفی اسناد پرداخته می شد، شناخت و چگونگی کاربردی آنها توسط پژوهشگر سهولت بیشتری می یافت.
در پایان، به برخی از مهم ترین اسناد موجود در مجموعه اسناد آشتیان می توان اشاره کرد. از آن جمله: «نامه مستوفی الممالک به محمد رفیع خان، نایب الحکومه آشتیان، گرگان و دهات خلجستان»، «نامه میرزا حسن مستوفی الممالک به محمد رفیع خان، نایب آشتیان و گرگان در وصول مال الااجاره و رسیدگی به چهار خروار کسری گندم بابت اجاره طاحونه وقفی مرحوم میرزا حسین گرکانی»، «نامه مستوفی الممالک به عموم ریش سفیدان و رعایای آشتیان و گرکان و دهات خلجستان در واگذاری عمل آشتیان به محمد رفیع»، «مکتوب میرزا حسن مستوفی الممالک به نیابت حکومت در موضوع شکایت علما و رعایای گرکان از سوء سلوک حاجی محمد گرکانی و پسرانش و عزل وی از سمت کدخدایی، ربیع الثانی ۱۳۱۷»، «مکتوب اتابک اعظم به معتمد السلطان محمد رفیع خان نایب الحکومه آشتیان، گرکان و دهات خلجستان»، مبنی بر اینکه وجود مشارالیه در آشتیان لازم و ضروری است و نبود وی باعث نزاع و درگیری در محل شده است، «نامه اتابک اعظم به سرتیپ محمد رفیع خان نایب آشتیان و توابع، در مورد غلامعلی بیک آدم جناب مستشارالملک در گرکان که باعث آزار و اذیت عیال و صغار مرحوم حاجی محمد گرکانی گردیده و تأکید شده که بی عدالتی و شرارت مذکور گردد»، «برگه های تعیین خسارات وارده به دولت و اتباع دولت علیه ایران به واسطه تجارت قشون و مأمورین دول متحاربه در آشتیان، دستجرد، قراء جعفرآباد، کردیجان، گرکان و نادرآباد، «رونوشت استفتاء از حضرت آیت الله آقا شیخ عبدالکریم حائری(ره) در مورد جاده در دست احداث فراهان، تفرش، آشتیان، رودبار، بزچلو به سلطان آباد، از محل زکات جایز است یا خیر، (به صورت چاپی)، و …
♦مراسلات: منتخبی از اسناد کتابخانه میرزا محمد کاظمینی (یزد ـ ایران)،
♦به اهتمام: سید صادق حسینی اشکوری
♦مجمع ذخایر اسلامی، قم، ۱۳۸۵، چاپ اول، ۲۴۰ صفحه
«مراسلات» یکی دیگر از آثار مرکز چاپ اسلامی است که در سال ۱۳۸۵ به اهتمام سید صادق حسینی اشکوری تدوین شده است و آنگونه که از عنوان این مجموعه پیداست، شامل مراسلات یا نامه هایی با موضوعات مختلف است، این مجموعه شامل نامه های سیاسی، ادبی، عرایض، شکوائیه ها، طلب نامچه ها، نامه های عالمان، ادیبان، مردمان عادی و عریضه نگاران می شود و به لحاظ زمانی اغلب به دوره قاجار مربوط است.
اسناد درج شده در این مجموعه، برگرفته و منتخبی از اسناد کتابخانه میرزا محمد کاظمینی است و آنگونه که مشخص است، بیشتر این اسناد به حوزه جغرافیایی منطقه یزد مربوط است.
تدوین گر، انگیزه خود را از چاپ این کتاب «ارائه فرهنگ کهن تر به نسل جدید» و همچنین آشنا کردن محققان با سبک نگارش، مکاتبات، انواع خطاب ها، لقب ها، «بررسی نوع خطوط، انواع مهرها، امضاها، نوع مرکب و کاغذ»، و ده ها نکات تاریخی و اجتماعی دیگر اعلام می کند.
از مهم ترین آثار این مجموعه، می توان به اسناد زیر اشاره کرد: »وقفی بودن بعضی از اراضی معصوم آباد و دستور حسام السلطنه»، «نمونه برگه امانت پستی از پست خانه اصفهان به پست خانه یزد، ۲۵ رجب ۱۲۹۸»، «قیمه ظل السلطان به احمدخان، ۲۳ شعبان ۱۲۳۵»، حکم حسام السلطنه بر دادخواهی از مظلومان و این که هر کسی عریضه ای دارد درب خانه اش به خانباشی بدهد و تصریح به اینکه هیچ عرضی بی جواب نمی ماند، ذیقعده ۱۲۹۱» و …
بی گمان، مطالعه این کتاب برای پژوهشگران تاریخ دوران قاجار و معاصر مؤثر خواهد بود.
♦نامه های تاجران: منتخبی از اسناد کتابخانه میرزا احمد کاظمینی (یزد ـ ایران)
♦سید صادق حسینی اشکوری؛
♦قم، مرکز ذخایر اسلامی، ۱۳۸۵، ج اول، قطع وزیری، ۲۴۸ صفحه
«نامه های تاجران»، عنوان دیگری از مجموعه اسناد مرکز ذخایر اسلامی است و شامل اسناد مربوط به تجار یزد است، که در کتابخانه میرزا محمد کاظمینی نگهداری می شوند. این مجموعه اسناد، شامل نامه هایی است که میان تجار یزد و یا بین تاجران یزدی و افراد دیگر ردوبدل شده است. دریافت اطلاعاتی از طبقه تجار یزد و چگونگی برخورد و روابط تجاری بین بافق، بمبئی، کرمان، رفسنجان و شیراز با یزد، به خصوص در نیمه نخست سده چهاردهم قمری، از ویژگی های اسناد مورد نظر است.
همچنین، مواردی جون نحوه صادرات و واردات، قیمت اقلام تجاری و … اطلاعات اقتصادی ـ آماری، اجتماعی، فرهنگی و … ارزشمندی در اختیار پژوهشگران قرار می دهد که بدین روی، نتایج قابل اعتمادی در بررسی های تاریخی به دست می آید.
از نکات قابل توجه این برنامه ها آن که، برخلاف دیگر اسناد متعلق به دوره قاجار، مانند نکاح نامه ها، صلح نامه ها و فرمان های حکومتی که عمدتاً ممهور هستند، بسیاری از نامه های تجار مهر ندارند. از ۱۸۷ سند ارائه شده در مجموعه اسناد تاجران، به غیراز چند مورد، بقیه شامل نامه ها و تلگراف های تجار است در این میان، درج ۷۶ تصویر از پاکت نامه ها جالب توجه است. در اینجا به برخی از مهم ترین اسناد این مجموعه اشاره می کنیم. نظیر: «نامه حاجعلی محمد توکلی به آقا محمدحسین تاجر یزدی، سال ۱۳۱۴ق.»، «نامۀ سربرگدار (تلگراف لاستر) رشید ابن جمشید در بمبئی جهت آقا محمود تاجر یزدی در یزد، به تاریخ غره رجب ۱۳۳۷»، «نامه آقا حسین بن محمد تقی یزدی به آقا محمدحسین تاجر یزدی ، ۱۹ ذیقعده ۱۳۱۱»، نامۀمحمدکرمانی از ککرمان به یزد برای آقا محمدحسین تاجر یزدی، ۲۰ رجب ۱۳۱۲»، «نامه بهمن اردشیر حقیقت از بمبئی به یزد حضور آقامحمود برخورداری تاجر یزدی، ۱۹ شعبان ۱۳۵۰»، رقیمه رشیدابن جمشید از بمبئی با عنوان تلگرافی (لاستر) برای آقا محمدحسین تاجر یزدی، ۱۳ جمادی الثانی ۱۳۳۶»، و … .
♦مجموعه اسناد کتابخانه افشین عاطفی (کاشان ـ ایران) دفتر اول و دفتر دوم،
♦به کوشش سید صادق حسینی اشکوری،
♦مجمع ذخایر اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۸۵، دفتر اول، ۲۳۳ صفحه و دفتر دوم: ۲۳۳ صفحه، قطع وزیری
در این مجموعه دو جلدی، ۴۳۴ سند با موضوعات متنوع با دوره ی زمانی یک صد و پنجاه سال اخیر آورده شده است. مجموعه اسناد عاطفی برگرفته از اسناد خصوصی خانواده عاطفی در کاشان است. که موضوعاتی مانند: صلح نامه، استشهادیه، نکاح نامه، اجاره نامه، سند مالکیت، نامه های رجال سیاسی و فرامین حکومتی را دربرمی گیرد. اسناد متفرقه، رقعات خوش نویسی و اشعاری به خط شاعران کاشان نیز در کتاب به چشم می خورند.
جلد اول
جلد اول این مجموعه در سه بخش تدوین شده است:
بخش اول: اسناد حکومتی و سیاسی، مشتمل بر ۸۲ سند
بخش دوم: نامه ها و مراسلات، شامل نامه هایی که به مناسبت های مختلف نگاشته شده اند، مشتمل بر ۷۲ سند
بخش سوم: اسناد متفرقه، شامل صفحات و اوراقی با موضوعات متنوع، مشتمل بر ۵۸ سند.
از مهمترین اسنادی که در جلد اول به چشم می خورد، به این موارد می توان اشاره کرد:
«نامه امین الدوله (صدراعظم) به مظفرالدین شاه و جواب شاه در حاشیه نامه»، «دست خط مظفرالدین شاه به امین الدوله»، «حساب جمع وخرج سفر فرنگستان و تعهداتی بین ایران، فرانسه و انگلستان در چهار صفحه»، «نامه ای خطاب به معتمدالسلطان کاشان بامر مشیرالدوله وزیر عدلیه»، پیش نویس نامه ماشاءالله خان کاشی (سردار جنگ) به اهالی تحت نظارت»، «اولین تعرفه انتخاباتی در کاشان»، «فرمان مظفرالدین شاه در ذیحجه ۱۳۱۳ق.»، «نامه فرخ خان امین الدوله به حاج محمدحسین امین التجار کاشان در خصوص بافتن و تهیه مخمل مشکی جهت ضریح مبارک حضرت امام رضا(ع)»، «فرمان فتحعلی شاه، محرم الحرام ۱۲۴۰ ق.»، «نامه ای از امین الدوله (صدراعظم) به مظفرالدین شاه و پاسخ شاه در حاشیه»، «نامه انجمن شریعت به وزیر داخله»، «نامه آیت اله سیدحسن مدرس به حاج امین الدواه»، «پیش نویس تأسیس کمپانی بین روس و ایران»، «وقف نامه و اجاره نامه پنجاه ساله چشمه فین کوچک، ۸ جمادی الثانی ۱۲۱۹ق.»، «تلگراف مرحوم آخوند خراسانی که در کاشان چاپ شده ۱۸ شوال ۱۳۲۷ق.»، «دعوت جشن انقراض قاجاریه از طرف جمعیت ملیون کاشان» و … .
جلد دوم
جلد دوم در سه بخش تنظیم شده است:
بخش اول: اسناد شرعی: شامل انواع قباله نامه، صلح نامه، بیع نامه، اجاره نامه، شراکت نامه، استشهادیه، وقف نامه، وکالت نامه، اقرارنامه و دیگر اسناد شرعی که در این بخش ۱۳۰ نسخه منتخب ارائه گردیده است.
بخش دوم استفتائات، هر چند این بخش قسمتی از اسناد شرعی است، اما به جهت اهمیت موضوع، به صورت مستقل درج شده است و شامل ۴۳ سند است.
بخش سوم: اسناد هنری، رقعات و قطعه های هنری که با خطوط زیبا ئ به مناسبت های مختلف نگاشته شده است، موضوع اسناد این بخش را به خود اختصاص داده اند و به طور کلی تعداد آنها ۴۴ سنداست. از مهم ترین اسنادی که در دفتر دوم مجموعه اسناد کتابخانه افشین عاطفی ارائه شده است، می توان به این موارد اشاره کرد: «استفتاء از آیت الله ابوالحسن اصفهانی درباره مرام نامه اجتماعیون کرمانشاهان»، «شکسته نستعلیق ـ دوره مظفرالدین شاه قاجار»، «شکسته نستعلیق ـ مطلبی از غزالی در نصیحه الملوک و تصریح به کتاب المعجم فی آثار ملوک العجم، که نام را قم پاک شده است.»، «متن ادبی مربوط به دارالسلطنه تبریز» و ….
مطالعه و پژوهش بر روی این اسناد برای محققان و پژوهشگران دوره قاجار و همچنین تاریخ محلی (کاشان) بسیار مهم است.
♦مجموعه اسناد کتابخانه میرزا محمد کاظمینی (یزد ـ ایران)، دفتر اول،
♦به اهتمام : سید جعفر حسینی اشکوری،
♦نشر مجمع و ذخایر اسلامی، قم، ۱۳۸۳، چاپ اول، ۲۵۲صفحه
اسناد این کتاب با موضوعاتی چون فرمان های حکومتی، وقفنامه ها، نکاح نامه ها، بیع نامه، صلح نامه و … با ارائه ۲۲۰ تصویر سند، که به لحاظ زمانی از دوره صفویه تا دوره پهلوی را دربرمی گیرند، چاپ شده اند.
از جمله مهم ترین اسناد این مجموعه می توان به این موارد اشاره کرد: «فرمان شاه طهماسب در رسیدگی به امور قپانداری درب مهریجرد به سال ۱۰۵۶»، «فرمان فتحعلی شاه قاجار در عفو مالیات قریه شمس آباد ماهورین شیراز به سال ۱۲۱۶ق»، «فرمان محمد شاه قاجار در تولیت املاک موقوفه بلوک قیر و کازرین به سال ۱۲۵۳ق»، «فرمان ناصرالدین شاه در مورد روستای غرده از محال نور به سال ۱۲۷۶ق»، «نامه ناصرالدین شاه به میرزا محمد قوامالدوله به سال ۱۲۶۹ق»، «نامه کنسول انگلیس در یزد به میرزا محمدعلی خان به سال ۱۳۳۵، فرمان ناصرالدین شاه در نصب حسین بن علی خان بن امام قلی لشکر نویس به سمت سر رشته داری فوج پنجم شقاقی به سال ۱۳۰۵ق»، «فرمان ناصرالدین شاه در اعطای منصب لشکر نویسی، دیوان همایونی به میرزا امامقلی سررشتهدار به سال ۱۳۰۳ق، نامه ولیعهد (عباس میرزا) به محمدعلی میرزا نایب اول پیشخدمت باشی در حکم رسیدگی به امور اللتیمور گرمرود»، و …
این اسناد، که برای نخستین بار منتشر شده اند، به لحاظ مکانی عمدتاً به منطقه یزد مربوط می شوند و به جهت مطالعات تاریخ محلی یزد در دورۀ صفویه و قاجار از اهمیت قابل توجهی برخوردارند.
این خبر را به اشتراک بگذارید :