روابط خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا ۱۹۵۲- ۱۹۵۴: ایران، ۱۹۵۱-۱۹۵۴

🖋تهیه کننده: وزارت امور خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا، دفتر مورخین، ادارۀ روابط عمومی

🖋تاریخ نشر: ۲۰۱۷

سلسله انتشارات “روابط خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا” شامل مجموعۀ پیشینه‌های تاریخی اسناد رسمی مربوط به تصمیمات سیاسی و فعالیت‌های دیپلماتیک مهم دولت ایالات متحدۀ آمریکا است که توسط دفتر مورخین وزارت امور خارجه تهیه و تدوین می‌شود.
نشریۀ حاضر زیرمجموعه‌ای از اسناد مربوط به دوران هری ترومن و دوایت آیزنهاور را شامل می‌شود که در حقیقت متممی است بر “روابط خارجه ایالات متحدۀ آمریکا، ۱۹۵۲-۱۹۵۴ جلد دهم” که در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. در نسخۀ ۱۹۸۹ اسناد برجسته‌ای از جدال بر سر نفت میان ایران و بریتانیا و تلاش دولت ایران برای ملی کردن شرکت نفت ایران و انگلیس در ماه مارس سال ۱۹۵۱ منتشر شد. اگر چه این اسناد نقش ایالات متحده را به عنوان میانجی در این منازعه به تصویر می‌کشد، اسناد مربوط به دخالت سازمان سیا در شکل‌گیری سیاست‌های ایالات متحده و یا نقش ایالات متحده در اقدامات منجر به براندازی نخست‌وزیر دولت ایران دکتر محمد مصدق را شامل نمی‌شد. عدم وجود این اسناد انتقادات زیادی را از جانب دانشگاهیان، رسانه‌ها و دیگر علاقه‌مندان و پژوهشگران به دنبال داشت.
در سال ۱۹۹۱، لایحه‌ای در کنگرۀ آمریکا به تصویب رسید که تاکید داشت “سلسله انتشارات روابط خارجه” باید مستنداتی کامل، دقیق و قابل اعتماد و از سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های روابط خارجۀ ایالات متحده ارائه دهد و تمام سازمان‌ها ونهادهای دولتی را ملزم می‌کرد تا دسترسی کامل به اسناد سیاست‌های خارجه را برای مورخین وزارت امور خارجه فراهم کنند. در ادامۀ این روند، مجموعۀ سال ۱۹۸۹ اسناد روابط خارجۀ ایالات متحده دربارۀ ایران مورد بازنگری قرار گرفت و مجلد حاضر اقدامات پنهان دولت‌های ترومن و آیزنهاور را که به سرنگونی محمد مصدق در آگوست ۱۹۵۳ منجر شد، به تصویر می‌کشد. علاوه بر آن اقدامات سازمان سیا در شکل‌گیری و اجرای این سیاست‌ها به عنوان بخشی از تاریخ جنگ سرد قابل بررسی است. برای درک بهتر روابط ایالات متحدۀ آمریکا و ایران بین سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ مطالعۀ هر دو مجموعۀ منتشر شده در سال ۱۹۸۹ و مجموعۀ حاضر پیشنهاد می‌شود.

علی ططری