تاريخ سياسي زنان، از تاريخ سياسي مردان جدا نيست؛ هر چند تاريخ‌نگاري همواره مردانه بوده و حوادث با محوريت آنان نوشته شده است.

در ايران به بعد آموزشي و علمي، فعاليت و بينش سياسي زنان كم‌تر پرداخته شده است و همواره اين قشر در محدويت يا محروميت بودند، هر چند كم‌تر رخداد سياسي و فرهنگي را مي‌توان يافت، كه زني در آن نقش نداشته باشد.

يكي از حركت‌هاي عظيم تاريخ ايران- كه نمي‌توان حضور زنان را در آن ناديده گرفت-«نهضت مشروطه» است. بررسي نقش زنان اين دوره نشان مي‌دهد، در تحول بزرگي كه جامعة ايران را تكان داد، نه تنها زنان بي‌اعتنا و منفعل نبودند، بلكه همانند مردان در جنب و جوش بودندو در لحظه لحظة مشروطه فعاليت داشتند.

زماني كه مخالفت‌ها آغاز شد- مانند جنبش تنباكو و لغو قرارداها و حمايت از زنان گرجي در ماجراي لياخونف- زنان، بار ديگر عهده‌دار مسئوليت‌هاي سنگيني شدند. آ‌‌ن‌ها ضمن همراهي با مردان، در آوردن علماي مذهبي به مسجدها براي سخنراني، حمايت از بست‌نشينان با اهداي پول و طلا و تأمين آذوقه، فعال بودند و حتا گاه سلاح در دست مي‌گرفتند و به ميدان مي‌آمدند تا نقشي جديتر را از خود، در كارنامة فعاليت زنان ايراني، به ثبت رسانند.

حضور زنان باعث شد در ابتداي مشروطه، نسبت به اين قشر بي‌تفاوتي كمي را ملاحظه كنيم؛ اما هنگام تدوين قانون، آن‌ها در برابر قانون‌گذار در حد اطفال و اتباع بيگانه تنزل داده شدند. فعاليت زنان و سياست‌هاي بعدي، باعث شد مدارس زنانه، روزنامه‌‌هاي نسوان، محافل سياسي و اجتماعي و خلاصه حركت‌هاي اجتماعي و فرهنگي زنان افزايش يابد. هرچند در برخي دوره‌ها مانند پهلوي دوم، زنان و آوردن آن‌ها به دامن محافل و مجالس، نماد تبليغاتي تجدد زنان كشور شد، اما جوششي مانند انقلاب اسلامي، ضمن اعتلاي جايگاه زن، او را به‌عنوان عضو فعال جامعه كه در برخي موارد بهتر از مردان نقش‌آفريني مي‌كند، جايگاه اين قشر را مجال و مقامي ديگر داد.

پس از اين جنبش‌ها، شاهداتفاقاتي چون شكل‌گيري نخستين مدارس دخترانه، ايجاد سازمان‌هاي زنانه، انتشار و توزيع اعلاميه و شب‌نامة مخصوص بانوان و بروز آثار و نشانه‌هاي برجستة مشاركت سياسي و اجتماعي زنان، هستيم.

اسناد حضور زنان در جنبش مشروطه يكي از شواهد مهم مدعاي ماست. اين اسناد كه پاره‌اي از آن به مجلس شورا مربوط مي‌شدند به كوششي دو تن از سند پژوهان مجلس در كتابي به چاپ رسيده است.

اين كتاب با عنوان اسناد بانوان در دورة مشروطيت كه به كوشش فاطمه تركچي و علي ططري به رشتة طبع درآمده است.

 كتاب ياد شده با گردآوري عمده‌ترين اسناد با محوريت بانوان، داراي ساختاري بدين شكل است كه در ابتدا توضيح جامعي را از وضعيت زن در ايران در سده‌هاي مختلف اريه مي‌كند، سپس گوشه‌اي از حضور زنان در عصرمشروطه را با تكيه بر اسنادي كه متن آن‌ها را باز نويسي كرده است بيان مي‌كند و با ارائة فهرست موضوعي از اسناد بانوان در دورة دوم و سوم مجلس شوراي ملي به بازخواني اسناد لفظ به لفظ پرداخته است و هر كجا نياز به توضيح بوده در پانويس به طور اختصار شرحي ذكر شده است. در بازنويسي اسناد، ضمن حفظ اصالت آن اگر لغتي خوانده نشده و يا اصل آن امروز ساختار جمله را دشوار كرده در قلاب معادل امروزي آن ذكر شده و اصل لغت در پانويس در برابر چشم محقق قرار گرفته است.

اين كتاب با عنوان” اسناد بانوان در دورة مشروطيت به كوشش فاطمه تركچي و علي ططري؛ از سوي انتشارات كتابخانه،موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي؛ در سال ۱۳۹۰و در قالب ۳۶۴ صفحه در اختيار پژوهشگران قرار گرفته است.

سرشناسه	:	ترک‌چی، فاطمه، ‏‫۱۳۵۵ -‏، گردآورنده
‏عنوان و نام پديدآور	:	اسناد بانوان در دوره مشروطیت(دوره دوم و سوم مجلس شورای ملی)/به کوشش فاطمه ترکچی، علی ططری.
‏مشخصات نشر	:	تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ‏‫۱۳۹۰‏.‬
‏مشخصات ظاهری	:	‏‫۳۸۱ ص.‬
‏شابک	:	‏‫‬‭۹۷۸-۶۰۰-۲۲۰-۰۲۸-۰
‏وضعیت فهرست نویسی	:	فیپا
‏موضوع	:	ایران — تاریخ — انقلاب مشروطه، ۱۳۲۴ – ۱۳۲۷ق. — زنان — اسناد و مدارک
‏موضوع	:	ایران — تاریخ — انقلاب مشروطه، ۱۳۲۴ – ۱۳۲۷ق. — اسناد و مدارک
‏شناسه افزوده	:	ططری، علی، ۱۳۵۷ -، گردآورنده
‏شناسه افزوده	:	ایران. مجلس شورای اسلامی. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد
‏رده بندی کنگره	:	‏‫‬‭DSR۱۴۲۲/۵‏‫‭/ت۴‮الف‬۵ ۱۳۹۰
‏رده بندی دیویی	:	‏‫‬‭۹۵۵/۰۷۵۰۸۲
‏شماره کتابشناسی ملی	:	‎۲‎۳‎۱‎۷‎۲‎۰‎۷